Τρίτη 6 Οκτωβρίου 2015

Ανθρώπινοι Χαρακτήρες

Κάντε κλικ στις μπλε 
σημάνσεις
για να δείτε τα κείμενα
Τις πρώτες αναφορές  για τους ανθρώπινους χαρακτήρες πρέπει ν΄αναζητήσουμε στα Ηθικά Νικομάχεια (βιβλίο Δ΄) [1] του Αριστοτέλη όπου αναπτύσσεται το  Αριστοτελικό αξίωμα της μεσότητας [2]. Πάντα, κατά τον Αριστοτέλη, η υπερβολή και η έλλειψη είναι δυο ακρότητες ανάμεσα στις οποίες πρέπει να εφαρμόζουμε το σωστό μέτρο. Για παράδειγμα η ανδρεία είναι το σωστό μέτρο  ανάμεσα στο θράσος (παράτολμο) και στη δειλία, η σωφροσύνη ανάμεσα στην αναισθησία (ασωτία) και στην ακολασία, η γενναιοδωρία ανάμεσα στη φιλαργυρία (τσιγκουνιά) και στην σπατάλη.  Η πραότητα είναι μεσότητα ως προς την οργή. Επειδή όμως το μέσον ως προς την οργή δεν έχει ιδιαίτερο όνομα, σχεδόν δεν έχουν και τα δύο άκρα, αποδίδουμε ως ιδιαίτερη ονομασία την πραότητα, αν και αυτή αποκλίνει προς την έλλειψη οργής που κι αυτή είναι χωρίς όνομα. Η υπερβολική οργή θα μπορούσε να ονομασθεί οξυθυμία, όπως οι πικρόχολοι που είναι αδιάλλακτοι και κρατούν την οργή τους για μεγάλο χρονικό διάστημα, ενώ ονομάζουμε δύστροπους τους ανθρώπους εκείνους που στενοχωριούνται και οργίζονται για πράγματα που δεν πρέπει. Επομένως οι αναφορές του Αριστοτέλη στους ανθρώπινους χαρακτήρες  αφορούν  την άσκηση της αρετής σχετικά με τον πλούτο, τα περιουσιακά στοιχεία,  τις  εν γένει συναναστροφές, τη συμβίωση και την επικοινωνία με λόγια και πράξεις  (ἐν δὲ ταῖς ὁμιλίαις καὶ τῷ συζῆν καὶ λόγων καὶ πραγμάτων κοινωνεῖν) [.1126b .10]

Ο Θεόφραστος  ως μαθητής και διάδοχος του Αριστοτέλη στην περίφημη Περιπατητική Σχολή εμπνεύστηκε από τους χαρακτήρες του διδασκάλου του. Η χρήση των τυποποιημένων τριάντα Χαρακτήρων, όπως ο παράσιτος κόλακας, ο άπληστος ή καχύποπτος γέρος, ο μαστροπός, ο καυχησιάρης στρατιώτης, ο αγροίκος (χωριάτης)*, ο άσωτος, ο άπιστος, ο δεισιδαίμωνας κ.α. φανερώνουν στενή θεματολογική συγγένεια με τους χαρακτήρες του Αριστοτέλη. Αλλά και ο Αρίστων ο Κίος [3], αποσπάσματα του οποίου σώζονται μέσα από το έργο «Περί Αρετών και Kακιών» του Φιλοδήμου [4], αναφέρεται σε χαρακτήρες, όπως ο απρεπής, ο ισχυρογνώμων, ο παντοδύναμος, ο είρωνας, ο ευτελιστής ή μηδενιστής. Αξίζει επίσης να αναφερθούμε και σ΄ ένα σωζόμενο απόσπασμα (Frag. III164) του Γραμματικού Σάτυρου για τον άσωτο που αφανίζει τα χωράφια του, λεηλατεί το σπίτι, πωλεί σαν να ήταν λάφυρα τα υπάρχοντά του, απολαμβάνει την εταίρα και όχι τους φίλους, το κρασί και όχι τους συμπότες του...

Από τους συγχρόνους πρέπει ν΄ αναφέρουμε τον Ανδρέα Λασκαράτο [5] που στο έργο του «Ιδού ο άνθρωπος» (1886) παρουσιάζει 126 πορτρέτα ανθρώπινων χαρακτήρων. Μια σειρά από ιστορίες που αποσκοπούν στη «στηλίτευση των ατομικών ελαττωμάτων, ως και άλλων στραβών της κοινωνίας με οξύ χιούμορ και διεισδυτικές ψυχολογικές παρατηρήσεις». Ο Λασκαράτος πνεύμα αιρετικό, πρώτος απ΄ όλους αποκαθηλώνει τον δικό του χαρακτήρα στο  «Φιλόνεικος».

[1] Βιβλίο Δ (1119b - 1129a)
[2] « ὅτι τὰ τοιαῦτα πέφυκεν ὑπ᾽ ἐνδείας καὶ ὑπερβολῆς φθείρεσθαι». (1104b)
[3] Αρίστων ο Κείος
[4] Φιλόδημος ο επικούρειος
[5] Ανδρέας Λασκαράτος 

*• κυκεῶνα πιὼν εἰς ἐκκλησίαν πορεύεσθαιι.• καὶ τὸ μύρον φάσκειν (ισχυρίζεται)  οὐδὲν τοῦ θύμου (αγριοκρόμμυδου) ἥδιον ὄζειν    καὶ μείζω τοῦ ποδὸς τὰ ὑποδήματα φορεῖν    καὶ μεγάλῃ τῇ φωνῇ λαλεῖν •  καὶ τοῖς μὲν φίλοις καὶ οἰκείοις ἀπιστεῖν  Και αναβεβλημένος άνω του γόνατος καθιζάνει (κάθεται), ώστε τα γυμνά αυτού φαίνεσθαι.                                                                                                 

ΘεόφραστοςΧαρακτήρεςΑγροίκος 4.2-4.9


*Επίσης δείτε  «Οι βασικοί νόμοι της ανθρώπινης ηλιθιότητας» του Κάρλο Τσιπόλλα 

*Το λήμμα της Βικιπαίδειας  Ηθικά Νικομάχεια είναι δικό μου..

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου