Οι κάτοικοι της πόλης της Καστοριάς κατά τη διάρκεια του κομμουνιστικού εγχειρήματος (1946 -1949) και η πρόσφατη ταινία του Παντελή Βούλγαρη.

 ΚΑΜΙΑ ΠΟΛΗ εντός ελλαδικού χώρου με δεύτερη ίσως τη Φλώρινα δεν υπέστη τόσα δεινά, δεν υπέφερε τόσο πολύ και δεν επλήγη εις το ακέραιον όσο η πόλη της Καστοριάς. Κατά συνέπειαν οποιαδήποτε συγγραφή βιβλίου ή αναπαράσταση γεγονότων που δεν αναφέρεται στον Αρμαγεδδών και στις οιμωγές για την επιβίωση ως γενικευμένου πλέον - εξολοκλήρου - συμβάντος εις βάρος των Καστοριαίων Δημοτών κατά τη διάρκεια της αλήστου εκείνης εποχής (ιδίως 1946-49) δεν μπορεί σε καμιά περίπτωση να διεκδικεί ούτε τη στοιχειώδη αντικειμενικότητα, αλλά ούτε και την πραγματική ιστορική αποτύπωση.

Ερανίζομαι από τον τύπο της εποχής και από έγγραφες εκκλήσεις Συλλόγων τα παρακάτω αποσπάσματα:

Σήμερα ολόκληρος ο Νομός Καστοριάς βάσει της απογραφής του 2001 αριθμεί 53.483 κατοίκους. Τον Ιούνιο του 1949 καταμετρήθηκαν 77.822 καταφυγόντες σε πόλεις ακόμα και στη Θεσσαλονίκη των μερικώς ή ολικώς εγκαταλελειμμένων χωριών της περιοχής για να φθάσουν συνολικά από όλη τη πληττόμενη γεωγραφική ζώνη τις 684.000 την ίδια εποχή, ενώ 26.000  περίπου παιδιά (όσους μαχητές διέθετα ο ΔΣ στην πλήρη ανάπτυξή του) μέχρι 14 ετών όδευαν προς τις Ανατολικές χώρες μεταφερόμενα τα μικρότερα (ίσως και δυο ετών) από τα χωριά τους (174 από τη Βασιλειάδα) ακόμα και μέσα σε κοφίνια .... μερικά απο τα οποία έχασαν τη ζωή τους πνιγμένα μέσα στο ίδιο τους το κλάμα. Από ακούσματα μαρτυριών των παιδικών μου ετών.

Μερικά από αυτά επιστρατεύθηκαν ηλικίας 14 και 15 ετών τον Αύγουστο 1949 ( ήδη προ μηνών περισσότεροι από 7.000 Σλαβομακεδόνες πέρασαν τα σύνορα προς την Γιουγκοσλαβία εγκαταλείποντας τον ΔΣ, όταν το ΚΚΕ ετάχθη ανεπιφύλακτα κατά του ρεβιζιονισμού του Τίτο και υπέρ του Στάλιν ) και σκοτώθηκαν στο Βίτσι. Από επιστολή προς την Ελευθεροτυπία στις 13.12.85 του Μιχ .Παρτσαλίδη.

Στην ασφυκτικά κατοικημένη και στενά πολιορκημένη Καστοριά  παρουσιάζονταν συχνά σοβαρές ελλείψεις βασικών ειδών, όπως καυσόξυλα, φωτιστικό πετρέλαιο και είδη διατροφής.

{ .. οι χωρικοί που τολμούσαν να εξέλθουν στα γειτονικά χωριά προς ξύλευση, αντιμετωπίζονταν από τους Αντάρτες ως πράκτορες των Μοναρχοφασιστών και από τις κρατικές αρχές ως πράκτορες των Σλαβοκομμουνιστών}. Η τοποθέτηση βόμβας Telermark σε τσουβάλι με λαχανικά που εξέθετε στη λαϊκή της Καστοριάς γραία από τους Αμπελοκήπους και η έκρηξή της με θύμα την ίδια και αρκετούς  τραυματίες, (ευτυχώς, ο τρόπος του λέγειν, συνέβη  λίγο πριν της 8ης πρωϊνής) επέτεινε έτι περαιτέρω την κατάσταση.
▬ Η τραγωδία όμως της οικογένειας του τότε βουλευτή Καστορίας και εκδότη της εφημερίδας ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ Περικλή Ηλιάδη είναι απερίγραπτη. Ομάδα ανταρτών εισέβαλε τις μεταμεσονύκτιες ώρες στην οικία (Βυσσινιά Καστοριάς) που διέμεινε η νηπιαγωγός σύζυγος του Ειρήνη Ζαχαριάδου  και η κόρη του Ανδρομάχη, τις απήγαγαν και τις οδήγησαν στους πρόποδες του Βιτσίου όπου και τις εκτέλεσαν. Την ίδια ημέρα πυροβολήθηκαν θανάσιμα στις πόρτες των σπιτιών τους, η Ρόζα Δικαιουλάκου και η Αθηνά Κάσσου ως μοναρχοφασίστριες. Η Ρόζα είχε αρραβωνιαστεί στρατιώτη και η Αθηνά περασμένης ηλικίας  ήταν πλύστρα στο τοπικό αστυνομικό Τμήμα. Άλλες δυο γυναίκες που ήταν αρραβωνιασμένες με χωροφύλακες διέφυγαν, γιατί εκείνη τη μοιραία νύχτα είχαν διανυκτερεύσει στην πόλη της Καστοριάς.[ 1]

Σπάνιζε και το κρέας και αυξάνονταν οι εκκλήσεις ν΄ απαγορευτεί η μεταφορά κρεάτων από τη φτωχή επαρχία στην ασυγκίνητη φαγάνα των Αθηνών. Περιορίσθηκαν και τα ταξίδια από και προς την πόλη εξ αιτίας της ναρκοθετήσεως του οδικού δικτύου της περιοχής από τους Αντάρτες [2] και της ανατινάξεως των γεφυρών ... αυξάνονταν οι καταφυγόντες, επλήθαιναν και οι φωνές για την ανάγκη αραιώσεως των στις παρυφές των πόλεων σε σκηνές για να απομακρυνθεί η δυσοσμία. ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑ, Μάιος 1948.

Με τον στρατιώτη Στάθη
 της  ΙV Μεραρχίας
(Η VIII ήδη είχε αποδεκατισθεί)
στην Οξυά Καστοριάς

Οκτώβριος 1949

{.. πολλοί εξ αυτών είχαν χάσει προσφιλή τους πρόσωπα και τα σπίτια, καθώς και κάθε ελπίδα να εύρουν πάλι τη χαμένη οικογενειακή ζωή στο χωριό τους. Τα παιδιά ιδίως υποσιτισμένα, ρακένδυτα και συχνά ανυπόδητα, χωρίς σχολείο πολλά επί σειρά ετών, παιδιά χωρίς διαπαιδαγώγηση και οικογενειακή φροντίδα, εξαγριωμένα σε βαθμό επι-κίνδυνο κάποτε, παιδιά καχεκτικά και κυρτωμένα που είχαν ωριμάσει πρόωρα, πριν γνωρίσουν τις χαρές του παιδιού, περιφέρονταν στους δρόμους σε αγέλες, όπως τα αδέσποτα σκυλιά και για τον ίδιο λόγο: την εξεύρεση τροφής. Οι κατά τόπους υγειονομικές υπηρεσίες κατέβαλλαν υπεράνθρωπες προσπάθειες για να προλάβουν επιδημίες με τον προληπτικό εμβολιασμό των Καταφυγόντων με αντιεξανθηματικό [3] και αντιφυματικό εμβόλιο και αντιδιφθεριτικό ορό. Οι ελάχιστες κλίνες στα κρατικά νοσοκομεία δεν αρκούσαν ούτε για τους τραυματίες Στρατιώτες και τους σακατεμένους από τις νάρκες των Ανταρτών } ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ, 22 Φεβρ.1948.

 Σύμφωνα με τον Ιατρικό Σύλλογο της Καστοριάς, οι ελονοσούντες (60-70 θάνατοι κάθε καλοκαίρι) ανέρχονταν κατά τους μετριοτέρους υπολογισμούς στο 80-90% του πληθυσμού. Ριζοσπάστης 2 Ιουλ.1946.

Συνεπεία της ελονοσίας, του υποσιτισμού και της αποβιταμινώσεως παρετηρήθηκε στην περιοχή ραγδαία αύξηση των περιστατικών φυματιώσεως. Ιατρός[4] μάρτυρας κατηγορίας στη δίκη των Ιταλών και Βουλγάρων εγκληματιών πολέμου (όπως Ραβάλι -Άντον Κάλτσεφ)* στη Αθήνα το 1946 προκάλεσε αίσθηση στο δικαστήριο, όταν με παλλόμενη φωνή ο τότε ιατρός και Δήμαρχος της Καστοριάς Σαράντης Τσεμάνης είπε ... η νεολαία της Δυτικής Μακεδονίας είναι καταδικασμένη εις τον δια φυματιώσεως θάνατον. Έχει κοκκινίσει το χώμα από τας αιμοπτύσεις. [4]  Η Καστοριά πρέπει να μεταβληθεί εις ένα απέραντον  Σανατόριον, δια να γιάνη τα αγιάτρευτα, που ετσάκισαν, νιάτα της.

Η περίοδος του Εμφυλίου πολέμου ιστοριογραφικά ακολούθησε δυο περιόδους μια (των νικητών) έως το τέλος της Απριλιανής Δικτατορίας (1974) και άλλη μια (των αναθαρρυθέντων) έκτοτε, εδώ και τριάντα έξι χρόνια και πάει λέγοντας...

Με τη σύζυγό μου Στέλλα Γκολίτση και τον Παντελή Βούλγαρη .
  Ιανουάριος  2001.

Ο πατέρας μου κατά τη διάρκεια αναρρωτικής του άδειας από 
τα Τζουμέρκα  (1948)  (Αθαμανικά Όρη) μου είχε φέρει ένα μπεζ 
παιδικό καπέλο γαλλικού στυλ με το έμβλημα του πελαργού της

9ης μηχανοκίνητης  Μεραρχίας. Όταν τον  Οκτώβριο του 1949
 με είδαν κάποιοι φαντάροι με το καπέλο τρέξανε  και με

ανασήκωναν στο αέρα φωνάζοντας: ‹‹γεια σου πιτσιρικά››.

Στο θόρυβο του Ρέο προσέτρεξε η γιαγιά μου μαυροφορεμένη
[κανείς τότε δε φορούσε άσπρα  ρούχα, μόνο μαύρα και γκρι ]

και κάποιος φαντάρος έντρομος ρώτησε :  ‹‹και ο πατέρας του

παιδιού;››.  ‹‹Υπηρετεί σαν και σας››  απήντησε η γιαγιά μου.

Εκείνες τις χαρωπές στιγμές με τα μπερέ στο αέρα δεν θα

τα ξεχάσω ποτέ. Έτσι τελείωσε  για μένα ο εμφύλιος πόλεμος 

ενημέρωσα  το 2001 τον Παντελή Βούλγαρη.

ΨΥΧΗ ΒΑΘΙΑ ή η μια πολυεδρική όψη.

►ΚΑΤΑ ΤΟ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΒΟΤΖΙΜΑ, Φωνές απόγνωσης, κραυγές αναθεματισμού και ψελλίσματα αυτοδιάψευσης από το ορεινό συγκρότημα Γράμμου - Βιτσίου.

Οι Σημαίες των προγόνων μας ! και κατά τον Κλιντ Ίστγουντ

Είναι γνωστόν, ότι ο Παντελής Βούλγαρης είναι ένας καταξιωμένος σκηνοθέτης με διεθνή προβολή. Το προξενιό της Άννας (1972), Χάπυ Ντέι (1976), Ελευθέριος Βενιζέλος (1980),  Πέτρινα χρόνια (1985), Ήσυχες ημέρες του Αυγούστου (1991), Νύφες (2004) κ.α.

  Στην ψυχή βαθειά όμως ανηπαρήγαγε στο ίδιο μοτίβο τα πέτρινα χρόνια παρά την ευρύτητα του περιεχομένου της. Αποτελεί φυσικά μια πτυχή των τραγικών γεγονότων εκείνης της εποχής και σωστά εστιάζεται στο κρίσιμο σημείο των δυο αδελφών, χωρίς όμως να επεκτείνεται  ούτε εις το απειροελάχιστον και στη δραματικότητα της άλλης πλευράς και υπερτονίζει μονομερώς τον ξένο παράγοντα (Τίτο, Μπούλκες, Μπριγάδες,  τύπος οπλισμού, Νίκος Ζαχαριάδης στην Κ.ΟΥ.Τ.Β της Μόσχας 1918 - 22 !!!). Τι συμπέρασμα απεκόμισε ο θεατής ! Αυτό έχει τη μεγίστη σημασία του. Η ιδεολογική και προοδευτική αριστερά που κατατροπώθηκε από τον ξένο παράγοντα∙ αυτά τα συμπεράσματα συνάγονται από τους σχολιαστές και ειδικά τους μη επαρκώς πληροφορημένους. Είναι άραγε έτσι ! Φυσικά όχι. Το κλείσιμο των συνόρων από τον  Τίτο, η μείωση των μαχητών σε 12.000 περίπου πριν την τελική αναμέτρηση  της 29ης Αυγούστου 1949 και οι βόμβες ναπάλμ [5] απλώς επέσπευσαν την κατάσταση. Και χωρίς την αμερικανική βοήθεια το επίσημο ελληνικό κράτος θα επιβάλλονταν έστω και με μια μικτή ταξιαρχία (Πεζικό και αεροπορία) μετά το κλείσιμο των συνόρων ειδικότερα και καθήν στιγμήν οι αντάρτες είχαν αναδιπλωθεί (ταμπουρωθεί) στο ορεινό συγκρότημα Βιτσίου-Γράμμου [6]. Όταν όμως χάνει κανείς και τ΄αυγά και τα πασχάλια αναζητούνται προφάσεις, όπως ξενοκίνητοι, αστικός στρατός  κ.α.[7]
 Παρακολούθησα ορισμένα πλάνα των γυρισμάτων, το φιλμ όμως τελικά μου άφησε μια πικρή επίγευση ► Αν και έχουν περάσει είκοσι πέντε χρόνια από την πρώτη μετά τη μεταπολίτευση ταινία, εννοώ τα πέτρινα χρόνια, εμμένουμε στο ίδιο δείγμα στερεοτυπικής γραφής.

Είναι δυνατόν να διανοηθεί κανείς σήμερα πως ήταν δυνατόν  να κυμάτιζε μέσα στην πόλη της Καστοριάς επί σειρά ετών η σημαία με το σφυροδρέπανο !!!... επιτέλους είναι καιρός πια να σταματήσει αυτή η μυθοποίηση και παραφιλολογία: όπως η νικηφόρα στρατηγική επιχείρηση του ΔΣ στο Μάλι Μάδι. Πριν εξήντα χρόνια στις 13 Σεπτέμβρη 1948, ολοκληρώθηκε μια απ' τις μεγαλύτερες στρατιωτικές επιτυχίες του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας !!!

Πυροβολείο  ΔΣΕ  στο Μαλιμάδι

Δεν γνωρίζω αν υπάρχει ακόμα μπροστά στην Εκκλησία του Νεστορίου η βρύση που την φύλαγαν σκοποί και δεν επέτρεπαν ακόμα και στις γυναίκες  να γεμίσουν τα γκιούμια τους για να μην αντικρύσουν το φρικιαστικό θέαμα εντός και εκτός αυτής των σωρευμένων νεκρών στρατιωτών κατά τις πρώτες στρατιωτικές επιχειρήσεις στην περιοχή  Νεστορίου.

   Πρόσφατα ο Παντελής Βούλγαρης                                                                   βραβεύθηκε από το Δήμο Νεστορίου.

[1] Ιωάννης Κολιόπουλος, Λεηλασία φρονημάτων, τομ. Β΄ κεφ. E΄  «Ανταρτοκρατία»  σ. 179

[2]  Και οι ίδιες οι μάνες τους τούς αποκαλούσαν έτσι (antarin). Για ΔΣ ή ΔΣΕ άκουσα το πρώτον μετά τη μεταπολίτευση.

[3]  Τα αποτυπώματα του οποίου (εξανθήματος) έφερα μέχρι τα μετεφηβικά μου χρόνια.

[4]  Ο Δήμαρχος που ξεκίνησε την διάνοιξη της οδού παραχωρώντας πρώτος μέρος του κήπου του. Λοιπόν, ας ξεκινήσουμε από το δικό μου σπίτι, στην στροφή προς το Ξενία.
[5] Όμως στη Χιροσίμα συνέβησαν τα ανεπανάληπτα. Οι Ιάπωνες ανέντιμα και χωρίς κήρυξη πολέμου είχαν βομβαρδίσει τον Δεκέμβριο του 1941 το Pearl Harbor και πριν τη μοιραία ρίψη απειλούνταν η ζωή χιλιάδων αιχμαλώτων (ενός εκατομμυρίου!) των συμμαχικών δυνάμεων.

[6] Ιωάννης Κολιόπουλος, Λεηλασία φρονημάτων,τομ. Β΄ κεφ. «Το φρέαρ της αβύσσου» σ. 47 «από τα πρακτικά της δίκης», εκδ. Βάνιας 1995

[7] Οι Αμερικανοί ήθελαν να καταδείξουν περισσότερο, ότι δεν θα επέτρεπαν την περαιτέρω επέκταση του κομμουνισμού τουλάχιστον στην Ευρώπη (εξάλλου υπήρχε και η  Διάσκεψη της Γιάλτας (1945)∙ το ίδιο δεν κάνανε και οι Ρώσοι  μετά επτά  χρόνια (1956) στην Ουγγαρία και αργότερα το 1968 στην Τσεχλοβακία; Τι ψάχνουν ορισμένοι ψύλλους στ΄άχυρα!!!

* Όργιον αίματος εις Δυτικήν Μακεδονίαν 1941-44, Εμμ.Θ.Γρηγορίου -ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΥΡΣΟΣ 1947.

*Τα λήμματα της Βικιπαίδειας  Άντον Κάλτσεφ  Οξυά Καστοριάς και Σαράντης Τσεμάνης είναι δικά μου.